1. Dấu hiệu nghi ngờ thận hoạt động kém
Xét nghiệm chức năng thận được chỉ định khi người bệnh có các dấu hiệu nghi ngờ thận hoạt động kém như:
- Tiểu nhiều lần
- Tiểu ít, tiểu buốt
- Nước tiểu có máu
- Nước tiểu có màu sẫm hoặc chứa nhiều cặn
Kèm theo các biểu hiện như: đau nhói ở khu vực thận, đau lưng, mệt mỏi, xanh xao, mất ngủ, có thể sốt,… Ngoài ra các xét nghiệm đánh giá chức năng thận cũng được thực hiện trong các trường hợp tầm soát và chủ động kiểm tra sức khỏe của thận như:
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm, nhằm đánh giá tình hình sức khỏe nói chung và chức năng thận nói riêng.
- Tiền căn gia đình có người mắc phải các bệnh lý di truyền về thận hoặc có người bị suy thận.
- Người mắc các bệnh lý viêm đường tiết niệu, hoặc sử dụng thuốc trong một thời gian dài,...
2. Xét nghiệm đánh giá chức năng thận gồm những gì?
2.1 Xét nghiệm sinh hóa máu
- Creatinine huyết thanh: Creatinine là một sản phẩm thải ra từ quá trình phân hủy các mô cơ. Nồng độ Creatinine trong máu có thể thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi và trọng lượng cơ thể. Theo đó, nếu chỉ số này lớn hơn 1.2 đối với phụ nữ và 1.4 đối với nam giới, nguy cơ cao là dấu hiệu sớm cho thấy thận không hoạt động bình thường. Bệnh càng tiến triển nặng, nồng độ Creatinine trong máu càng cao.
- Mức lọc cầu thận (GFR): Xét nghiệm này là thước đo để đánh giá mức độ hoạt động của thận trong việc loại bỏ chất thải và chất lỏng dư thừa ra khỏi máu. Kết quả được tính toán dựa trên nồng độ Creatinine huyết thanh theo độ tuổi (giảm xuống khi về già), giới tính. GFR ở mức bình thường là 90 trở lên. GFR dưới 60 là dấu hiệu cho thấy thận đang gặp vấn đề. Đặc biệt khi chỉ số này thấp hơn 15, cơ thể có nguy cơ cao đang bị suy thận, cần tiến hành lọc máu hoặc ghép thận khẩn cấp.
- Nitơ Urê máu (BUN): Nitơ Urê đến từ sự phân hủy Protein trong thực phẩm ăn uống hàng ngày. Mức BUN bình thường dao động trong khoảng từ 7 – 20. Khi chức năng thận giảm, chỉ số này sẽ tăng lên.
2.2 Xét nghiệm nước tiểu
Lượng nước tiểu yêu cầu trong xét nghiệm sẽ khác nhau tùy vào từng loại, có thể chỉ cần một vài thìa hoặc tất cả lượng chất lỏng thải ra trong vòng 24 giờ. Trường hợp thứ hai thường sẽ cho biết được toàn bộ lượng nước tiểu mà thận sản xuất, từ đó giúp đo lường chính xác hơn về khả năng hoạt động của cơ quan, lượng Protein rò rỉ từ thận vào nước tiểu trong ngày. Các xét nghiệm cụ thể bao gồm:
- Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu: Xét nghiệm này bao gồm kiểm tra mẫu nước tiểu dưới kính hiển vi và test nhanh bằng que nhúng. Với cách thứ hai, que nhúng là một dải đã được xử lý hóa học. Nếu màu sắc que thay đổi khi tiếp xúc với nước tiểu, điều này cho thấy bất thường liên quan đến dư thừa Protein, máu, mủ, đường, vi khuẩn… Ngoài ra, thông qua xét nghiệm này, bác sĩ còn có thể phát hiện được một số rối loạn liên quan đến thận, đường tiết niệu, bao gồm bệnh thận mạn tính, tiểu đường, nhiễm trùng bang quang, sỏi thận…
- Protein niệu: Protein có thể được thực hiện như một phần của xét nghiệm tổng phân ích nước tiểu hoặc tiến hành bằng một thử nghiệm que nhúng riêng biệt. Lượng Protein dư thừa trong nước tiểu được gọi là Protein niệu (pro-TEEN-yu-ree-uh). Thử nghiệm que nhúng dương tính (1+ trở lên) sẽ được tiếp tục xác nhận bằng cách tiến hành các phương pháp cụ thể hơn như: dùng que nhúng Albumin, tỷ lệ Albumin-Creatinine…
- Microalbumin niệu: Đây là xét nghiệm được thực hiện nhằm phát hiện một lượng nhỏ Protein gọi là albumin trong nước tiểu. Đối tượng cần thực hiện là những người có nguy cơ phát triển bệnh thận cao (đang mắc tiểu đường, huyết áp cao…) hoặc que nhúng Protein cho kết quả âm tính.
- Xét nghiệm albumin nước tiểu hoặc tỷ lệ Albumin/Creatinine (ACR): Đây là xét nghiệm cho thấy hiệu quả hoạt động của thận. Tỷ lệ Albumin/Creatinine (ACR) dưới 30 được coi là bình thường, ACR từ 30 – 300 có nghĩa là Albumin niệu tăng vừa phải và ACR trên 300 là dấu hiệu cho thấy tăng Albumin niệu nghiêm trọng.
- Xét nghiệm độ thanh thải Creatinine: Xét nghiệm được tiến hành để so sánh mức Creatinine của một mẫu nước tiểu trong vòng 24 giờ với mức Creatinine trong máu, từ đó xác định lượng chất thải lọc được mỗi phút.
2.3 Xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh
- Siêu âm: Đây là xét nghiệm sử dụng sóng âm thanh để thu thập hình ảnh về thận, bao gồm các bất thường về kích thước, vị trí, khối u, sỏi…
- Chụp CT: Đây là kỹ thuật sử dụng tia X để thu thập hình ảnh về thận, bao gồm những bất thường liên quan đến cấu trúc hoặc sự xuất hiện của sỏi. Tuy nhiên, xét nghiệm này có thể yêu cầu tiêm thuốc cản quang tĩnh mạch, nên thường gây lo ngại cho người mắc bệnh thận.
2.4 Sinh thiết thận
Phương pháp này được tiến hành bằng cách dùng một cây kim nhỏ, có lưỡi cắt sắc để thu thập các mảnh mô nhỏ và mang đi kiểm tra dưới kính hiển vi. Bác sĩ thường chỉ định thực hiện sinh thiết nhằm các mục đích sau:
- Xác định tình trạng bệnh lý cụ thể, từ đó đề xuất phương án điều trị thích hợp.
- Đánh giá mức độ tổn thương xảy ra trong thận.
- Xác định nguyên nhân tại sao ghép thận không thành công.
3.Những lưu ý cần biết khi thực hiện kỹ thuật xét nghiệm chức năng thận
3.1 Tác dụng phụ
Các xét nghiệm chức năng thận thường đơn giản và không gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, sau khi thực hiện xét nghiệm máu, một số trường hợp có thể gặp phải các triệu chứng sau: (5)
- Bầm tím.
- Chóng mặt.
- Mệt mỏi.
Ngoài ra, xét nghiệm máu và nước tiểu thường không gây đau lâu dài hoặc dẫn đến biến chứng. Trong trường hợp nhận thấy dấu hiệu mệt mỏi, đau nhức không biến mất, người bệnh cần liên hệ sớm với bác sĩ để được xử lý kịp thời.
3.2 Thời gian nhận kết quả
Thời gian nhận được kết quả xét nghiệm chức năng thận có thể là trong ngày hoặc sau một vài ngày tùy thuộc vào từng trường hợp.
4. Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm chức năng thận
Kết quả kiểm tra chức năng thận có thể cho biết hiệu quả hoạt động của cơ quan. Trong đó, hầu hết các xét nghiệm đều hướng đến hai vấn đề chính:
- GFR dưới 60: Đây có thể là dấu hiệu của bệnh thận .
- Tỷ lệ Albumin/Creatinine nước tiểu (UACR) trên 30: Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh thận.
